Krijgt een afgedankte stoel de afvalstatus na afgifte op de milieustraat of zijn er binnen het wettelijke kader mogelijkheden om de stoel te verkopen en deze een tweede leven te geven? ‘Ja’, zegt advocaat Yasemin Demirci: ‘afval is niet altijd afval.’ Aan het blog Care4Circulair legt ze uit waarom dat zo is en geeft ze antwoord op de meest gestelde vragen over de afvalstofstatus van producten en goederen.

Wanneer is afval eigenlijk afval?

‘Uitgangspunt is de wettelijke definitie van het begrip ‘afvalstof’, vastgelegd in de wet, namelijk artikel 1.1 lid 1 van de Wet milieubeheer: ‘alle stoffen, preparaten of voorwerpen, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen’. Deze definitie sluit aan op de Europese Kaderrichtlijn afvalstoffen (Kra). In concreto gaat het bij afvalstoffen om twee criteria: 1. er is sprake van een stof, voorwerp of preparaat en 2. de houder gaat, wil of moet zich daarvan ontdoen.’

Wanneer krijgen bruikbare spullen op de milieustraat de afvalstoffenstatus?

‘De kwalificatie van bruikbare stoffen en producten als een ‘afvalstof’ hangt volgens het afvalstoffenrecht af van de vraag wat de houder met het product gaat doen. Als de houder van het product zich ervan ontdoet, voornemens is zich ervan te ontdoen of zich ervan moet ontdoen, is het product volgens de wettelijke definitie al een afvalstof. Dat producten, zoals meubilair, nog bruikbaar zijn en bijvoorbeeld nog geld opleveren, doet daar niets aan af.’

Zijn er uitzonderingen op die regel?

‘Stoffen of producten kunnen een andere status krijgen. Dit geldt bijvoorbeeld voor tweedehands producten. Afgedankte consumptieproducten, zoals meubilair, kunnen een ‘tweede leven’ krijgen. Omdat de eerste houder zich van de spullen ontdoet, is er strikt gezien sprake van een afvalstof. Kunnen (en zullen) de goederen zonder voorafgaande bewerking op dezelfde manier worden hergebruikt? Dan kan sprake zijn van een tweedehands goed en niet meer van een afvalstof. De wet- en regelgeving onderscheidt ook de categorieën ‘bijproduct’ en ‘eindeafval-status’. Stoffen en producten met deze status kwalificeren ook niet als afvalstof.’

Om spullen opnieuw te gebruiken, wat zijn de mogelijkheden en de juridische beperkingen?

‘Eerst dient te worden vastgesteld of er sprake is van een afvalstof. Of dat zo is, moet per geval en op basis van de specifieke feiten en omstandigheden worden beoordeeld. Relevante factoren zijn onder andere waar de stof of het materiaal van afkomstig is, of sprake is van ‘voortgezet gebruik’, ‘bijproduct’ en/of sprake is van ‘eindeafval’. Bij meubilair zou het bijvoorbeeld kunnen gaan om hergebruik als tweedehandsartikel. Het meubel wordt dan, in zijn geheel, in dezelfde vorm opnieuw gebruikt. Dat hergebruik zou normaal gesproken redelijk makkelijk bewerkstelligd kunnen worden: (eventueel) sorteren, (visueel) keuren, (eventueel) schoonmaken en/of repareren en weer inzetten voor hergebruik. Dan is er geen sprake meer van een afvalstof.’

Is de wetgeving voldoende toegesneden op circulaire milieustraten en ambachtscentra?

‘Er is geen ‘wet’ die in het algemeen bepaalt of een circulaire milieustraat of een circulair ambachtscentrum op een bepaalde locatie wel of niet mogelijk is. Voor circulaire milieustraten en circulaire ambachtscentra gelden namelijk verschillende juridische regels. Dit betreft niet alleen Rijksregels op het gebied van milieu, maar ook regels op provinciaal en gemeentelijk niveau, zoals ruimtelijke regels. Op basis van verschillende wet- en regelgeving, dus ook buiten het afvalstoffenrecht, gelden er mogelijkheden of juist beperkingen. Dit hangt erg af van het gekozen ambitieniveau, de aard van de activiteiten (waarbij bijvoorbeeld rekening gehouden moet worden met de effecten op de omgeving) en bijvoorbeeld de locatiekeuze.’

Is er wet- en regelgeving in de maak die circulariteit bevordert?

‘In een circulaire economie wordt ernaar gestreefd te voorkomen dat afval ontstaat door hergebruik van producten en materialen. De huidige wettelijke definities en normen met betrekking tot afvalstoffen zouden dit streven kunnen belemmeren. Het afvalstoffenrecht kent namelijk definities en normen die het risico in zich hebben dat stoffen en producten vrij snel tot ‘afvalstof’ worden bestempeld. Om dat zo veel mogelijk te beperken is in 2018 de Kra gewijzigd. Hiermee is onder meer beoogd het afvalstoffenbeheer in de EU te verbeteren met het oog op de bevordering van de (overgang naar de) circulaire economie.’

Wat gebeurt er nog meer?

‘Naar aanleiding van de gewijzigde Kra is op 1 juli 2020 de Implementatiewet wijziging EU-kaderrichtlijn afvalstoffen in werking getreden. Met deze wet worden er onder andere, ter uitvoering van de in 2018 gewijzigde Kra, voorwaarden in de Wet milieubeheer opgenomen om te bepalen of er sprake is van ‘eindeafval’ of een ‘bijproduct’. Dat het daarbij blijft, is niet de verwachting gelet op de politiek-bestuurlijke focus op de circulaire economie. Zo is bijvoorbeeld in de gewijzigde Kra opgenomen dat de Europese Commissie door middel van richtsnoeren kan verduidelijken hoe onder meer de definitie van ‘afvalstoffen’ moet worden toegepast. De verwachting is dat in de praktijk aangestuurd zal worden op (duidelijkere) wettelijke criteria en richtsnoeren. Ook wordt momenteel gewerkt aan de tweede wijziging van het LAP3. De wijzigingen zijn een gevolg van de herziening van de Kra, de aankomende Omgevingswet en ontwikkelingen in de transitie naar een circulaire economie.’

‘Al met al kan dus geconcludeerd worden dat het stimuleren van het concept van de circulaire economie hoog op de politieke en economische agenda staat. Zowel op Europees- als op nationaalrechtelijk niveau.’

Meer weten?

Download dan de pdf ‘Wanneer is afval afval?’ met alle vragen en complete beantwoording door advocaat Yasemin Demirci.

Wilt u meer weten over het ontwerpen en bouwen van circulaire milieustraten of circulaire ambachtscentra? Neem dan contact op met Modulo Milieustraten, telefoon: (035) 5885454. 

Kijk op de website van Modulo Milieustraten of volg het blog Care4Circulair op LinkedIn, Twitter of Instagram en blijf op de hoogte van alle ontwikkelingen.