Nederland in 2050 circulair. Dat is de stip die het Kabinet op de horizon heeft gezet. In de aanloop daar naar toe ontstaan er tal van initiatieven voor een circulaire economie. Ook gemeenten ontwikkelen plannen om daar een bijdrage aan te leveren. Daarin spelen ook milieustraten een rol. Die transformeren van afvalbrengstation via grondstoffencentrum naar een circulair centrum. Dit wordt duidelijk uit een toelichting van architect Ruben Merkx en adviseur circulaire economie Michiel van Wickeren van Modulo Milieustraten. Op verzoek van het blog Care4Circulair belichten zij de rol van de milieustraat in de overgang van een lineaire naar een circulaire economie.

Bijdragen aan educatie en bewustwording

Educatie en bewustwording. Ruben en Michiel zijn het direct met elkaar eens dat milieustraten met name op dat vlak een belangrijke rol kunnen spelen richting een circulaire economie. De milieustraat is het visitekaartje van gemeenten, zegt Ruben. ‘Ze kunnen daarmee laten zien dat afval waarde heeft, dat het opnieuw kan worden gebruikt en dat afvalfracties waardevolle grondstoffen zijn. Gemeenten die de milieustraat die rol toedichten, maken inwoners bewust van de afvalberg en het afvalprobleem. Een voorbeeld daarvan is het belevingscentrum in het Upcyclecentrum in Almere. De inrichting en het meubilair daar zijn gemaakt van afval dat anders in de container terecht zou komen. De lampen zijn bijvoorbeeld gemaakt van oude boilers en de krukjes waren ooit autobanden die een zitting hebben gekregen van een oude leren bank. Als bezoekers van dit circulaire centrum zien wat de mogelijkheden zijn, wordt hen ook duidelijk dat alles wat ze kopen op een gegeven moment afval wordt. Daar kan de boodschap van uitgaan om bewuster te consumeren, eerst na te denken of het kopen van nieuwe spullen wel echt nodig is. Daarmee kan de milieustraat de plek worden waar bezoekers zien dat zij een belangrijke rol spelen in het terugdringen van de afvalberg.’

Rol milieustraat in transitie naar circulaire economie

Grof huishoudelijk afval hoger waarderen. Met name ook daarin kunnen milieustraten hun waarde bewijzen richting een circulaire economie, vult zijn collega Michiel van Wickeren hem aan. ‘Zoals het oude meubelstuk van oma. Door het te verven, te pimpen, krijgt die overjarige stoel of kast een tweede leven. Een ander voorbeeld is Buurman dat van het hout dat op de milieustraat wordt ingeleverd weer nieuwe pakketten maakt voor de verkoop. Daarvoor worden latten geschaafd en op maat gezaagd. Fracties die op de milieustraat worden ingeleverd, blijven daardoor langer in de keten, in de loop zoals dat heet. En dat is nu precies de essentie van een circulaire economie. Niet alle fracties komen in aanmerking voor hoogwaardig hergebruik’, zegt hij. De oplossing schuilt volgens Michiel in samenwerking met het onderwijs. ‘Als onderdeel van hun opleiding kunnen studenten bijvoorbeeld onderzoeken wat voorwaarden zijn voor hoogwaardig hergebruik. Die uitkomsten kunnen weer als input worden gebruikt voor nieuwe productontwerpen. Dit is de circulaire economie puur sang. Producten zo ontwerpen dat onderdelen na gebruik weer de keten in kunnen als grondstoffen voor nieuwe producten. Dat is ook belangrijk om producten makkelijk te kunnen repareren. De stichting Repair Café doet bijvoorbeeld nu al voorstellen voor verbeteringen die producenten meenemen in nieuwe productontwerpen.’

Al volop nieuwe ontwikkelingen op milieustraat

Bijdragen aan educatie en bewustwording en afval hoger waarderen zijn volgens architect Ruben en adviseur circulaire economie Michiel voor de hand liggende rollen van de milieustraat richting een circulaire economie. ‘Maar nog belangrijker is dat milieustraten ook kunnen bijdragen aan veranderende wet- en regelgeving. Dat leidt tot een zogeheten ‘katalysator-effect’. Op de milieustraat geïnitieerde veranderingen leiden ook daarbuiten tot vernieuwingen. Neem bouwafval’, geven ze als voorbeeld. ‘Bedrijven hebben vaak grotere partijen dan particulieren en kunnen daardoor op de milieustraat meer waarde realiseren. Alleen weren de meeste gemeenten aannemers en bouwbedrijven uit het MKB juist omdat ze niet verantwoordelijk zijn voor het bedrijfsafval. Hier zou bijvoorbeeld een kleine aanpassing van de wetgeving de circulaire economie kunnen stimuleren. Veranderingen die op de milieustraat beginnen, kunnen daardoor ook vernieuwingen elders aanjagen, bijvoorbeeld op terreinen buiten milieustraten of bij bedrijven zelf. Met name die mogelijke rol van de milieustraat als aanjager van de transitie naar een circulaire economie komt tot nu toe nog maar heel summier aan bod.’

Juiste fractiescheiding levert hogere waarde op

In alle aandacht voor de circulaire economie blijft grof huishoudelijk afval sowieso wat onderbelicht, vinden Ruben en Michiel. ‘Terwijl de milieustraat daadwerkelijk bijdraagt aan veranderingen’, weten ze op basis van hun praktijkervaringen. ‘Er zijn wat dat betreft al heel wat nieuwe ontwikkelingen gaande, zoals een extra sorteringsslag van volle containers of demontagelijnen op milieustraten. Medewerkers demonteren daar ingeleverde spullen en scheiden die in waardevolle fracties die nog marktwaarde hebben. Een andere ontwikkeling is de zogeheten drive thru. Herbruikbare spullen en waardevolle fracties worden gesorteerd nog voordat bezoekers het recyclebordes op gaan. De uitdaging is om bezoekers te stimuleren hun spullen vooraf te sorteren. Dat sluit aan op de ontwikkeling binnen gemeenten om ook op het bordes van de milieustraat fracties een nog hogere waarde te geven. Zo levert apart ingezameld tuinmeubilair meer op dan als het in de container zit bij andere harde kunststoffen. Om die reden worden afgedankte tuinstoelen op het bordes vaak direct apart gehouden. Juist als er al een recyclingscircuit voor bestaat, wordt – zoals in dit voorbeeld – tuinmeubilair meer een grondstof en is het geen afval meer.’

Milieustraat als grondstoffencentrum

Daarmee wordt de milieustraat meer en meer een grondstoffencentrum, voorziet Ruben. ‘Het valt zelfs niet uit te sluiten dat bedrijven producten op de milieustraat ophalen voor hergebruik als basis voor nieuwe producten’, blikt hij vooruit naar de toekomst.’ In het Zweedse Retuna gebeurt dat al, weet Michiel. ‘Daar staat de ultieme milieustraat van de toekomst die educatie en inspiratie combineert met inzameling, sortering en hergebruik. In de sorteerstraat aan de achterkant worden fracties ingezameld en gesorteerd. In het winkelcentrum daarvoor krijgen ingeleverde producten een tweede leven. Ze worden verkocht of gepimpt tot een geheel nieuw product.’ Dat de winkels er strak uitzien geeft volgens het tweetal aan dat afval ‘echt’ waarde heeft. ‘Het laat zien dat we er op een andere manier mee om kunnen gaan. In Nederland hebben we daar al aansprekende voorbeelden van. Al is het in een andere vorm, zoals het duurzaamheidsplein in Oss of het Upcyclecentrum in Almere. Maar de doelen zijn hetzelfde’, stellen Ruben en Michiel. ‘Je laat de waarde van afval zien en draagt daarmee bij aan bewustwording. Daardoor wordt duidelijk dat producten na gebruik niet in de container horen, maar nog heel makkelijk een paar rondes mee kunnen. Met name dat langer in de loop houden van spullen draagt bij aan de totstandkoming van een circulaire economie.’

Meer weten?

Lees in deze serie dan ook:
Deel 1: Terugwinnen grondstoffen: afval verminderen en aarde ‘sparen’
Deel 2: Ketens sluiten met circulaire producten

Of kijk in de rubriek ‘Care4Circulair’.  U kunt het blog Care4Circulair ook volgen op LinkedIn, Twitter, Facebook of Instagram om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen.