Alle uitvragen vanaf 2023 verplicht 100 procent circulair voor alle overheden en gemeenten. Dit is een van de mijlpalen in de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie. Vanwege de lange doorlooptijd van bouwprojecten moet er nu al circulair worden ontworpen om over drie jaar 100 procent circulair te kunnen uitvragen. Het blog Care4Circulair maakte een rondje en tekende de visie op van Elphi Nellissen, voorzitter van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie, architect Jack van der Palen, regisseur van het Uitvoeringsteam Circulair Ontwerpen en Irma Thijsen, lid van het Transitiebureau Circulaire Bouweconomie.
Foto: The Green House in Utrecht, een horeca- en vergaderlocatie die er ‘maar’ 15 jaar staat. De constructie is maximaal gestandaardiseerd waardoor onderdelen makkelijk kunnen worden gedemonteerd en opnieuw gebruikt (foto uit video van de
Circulaire BouwEconomie).
In 2023 circulair uitvragen betekent nu al circulair ontwerpen
2023 klinkt nog ver weg, maar is dichterbij dan het lijkt. De doorlooptijd van de eerste schetsen en ontwerpen tot en met de daadwerkelijke realisatie is vaak lang. Alle uitvragen in 2023 circulair uitvragen betekent dat de ontwerpen die nu op de tekentafel liggen al circulair moeten worden ontworpen. Bij circulair bouwen bekijk je het hele proces, zegt architect Jack van der Palen, regisseur van het Uitvoeringsteam Circulair Ontwerpen, onderdeel van het Betonakkoord dat de vraag naar ‘groen beton’ stimuleert door duurzaamheidscriteria op te nemen in aanbestedingen.
Verder kijken dan de huidige opgave. Daar gaat het volgens hem om. ‘Hoe kan het bouwwerk worden gebruikt als het de beoogde functie verliest? Je ontwerpt volgens circulaire ontwerpprincipes, realiseert het bouwwerk met circulaire objecten en onderdelen.’ Verder kijken dan de totale levensduur van het bouwwerk is daarbij essentieel, maakt hij duidelijk in een interview op de website van het Betonakkoord. ‘Om het gebruik van primaire grondstoffen zoveel mogelijk te beperken moeten we bouwwerken op een circulaire manier ontwerpen, bouwen, beheren, demonteren en hergebruiken, blijkt uit zijn verhaal.
Circulair ontwerpen is cruciaal om tot een écht circulair bouwwerk te komen. Het Betonakkoord levert daar een bijdrage aan met het Bouwwaardemodel dat meerdere mogelijke ontwerpstrategieën bundelt. Architecten en constructief ontwerpers herkennen in het model onder meer Value Hill, maar ook de R-ladder van circulariteit en de lagenbenadering van Stewart Brand. De ontwerpmethodes hebben belangrijke circulaire principes met elkaar gemeen. Kringlopen worden gesloten en technische materialen kunnen oneindig op een hoogwaardige manier opnieuw worden gebruikt. Daarmee creëert een goed circulair ontwerp waarde voor nu en de toekomst met een zo laag mogelijke milieu-impact.
Wilt u meer weten over circulair bouwen? Bekijk dan de video over het Bouwwaardemodel.
Proces belangrijker dan de inhoud
Hoe vertaal je de verplichting om in 2023 circulair uit te vragen naar specifieke opgaven? Het is altijd maatwerk, is het antwoord van Irma Thijsen, senior adviseur utiliteitsbouw bij RVO en lid van het Transitiebureau Circulaire Bouweconomie. ‘Als ik de ervaringen hoor van de opdrachtgevers en marktpartijen, dan komt steeds terug dat voor circulair bouwen het proces eigenlijk nog belangrijker is dan de inhoud’, zegt ze in een interview met het Instituut Voor Vastgoed & Duurzaamheid, de IVVD.
‘Als je je vraag niet helder hebt, en niet goed op papier zet in de uitvraag, kunnen aanbieders niet de beste oplossing aandragen en krijg je niet wat je eigenlijk zou willen. Dus is het zaak om het proces goed in te richten. Wat zijn je ambities, wat is je strategie, hoe zorg je voor draagvlak bij collega’s en bestuur, hoe formeer je een multidisciplinair team in de eigen organisatie, hoe benut je expertises uit de markt het beste, wat voor ’n contractvorm kies je. Ondanks dat circulair bouwen nog geen uniforme meetmethode heeft, kun je natuurlijk wel uitvragen op prestaties – op thema’s die je van tevoren kiest- met een plan van aanpak.’
Circulair bouwen levert geld op
Voor het Transitieteam Circulaire Bouweconomie is het jaar 2023 een belangrijke stip op de horizon, zegt Elphi Nellissen, voorzitter van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie in een interview in de special Circulair Vastgoed van het Instituut voor Vastgoed & Duurzaamheid. In aanloop naar 2050 waarin de bouweconomie helemaal circulair moet zijn, is er voor 2023 een ‘basiskamp’ ingericht om dan echt van wal te kunnen, zoals ze dat omschrijft. Nelissen, die hoogleraar duurzaam bouwen is aan de TU Eindhoven, ziet daarin een rol weggelegd voor een circulair model waarbij ook restwaarde wordt toegekend aan gebouwen. ‘Wanneer een gebouw weer wordt ontmanteld kunnen er allerhande materialen uitgehaald worden die weer geld opleveren. Eventuele kosten zijn op die manier terug te verdienen.’
Nu valt volgens haar het kostenplaatje vaak in het voordeel uit van traditioneel bouwen. ‘Circulair bouwen zit nog in de ontwikkelfase waardoor ontwikkel- en onderzoekskosten moeten worden meegerekend.’ Meerdere trends kunnen het traditioneel bouwen volgens haar fors duurder maken, waaronder de wet- en regelgeving met betrekking tot stortkosten, btw, belastingtarieven en CO2-beprijzing die de komende jaren gaan veranderen. Nelissen pleit er daarom voor om op een andere manier naar de bouweconomie te kijken. ‘We moeten meer denken vanuit total cost of ownership.’
Onderdeel van die integrale benadering is het materialenpaspoort dat inzicht biedt in de materialen en grondstoffen die er in gebouwen en infrastructuur zijn gebruikt. Platform CB’23 (Circulaire Bouw 2023) adviseert het Transitieteam Circulaire Bouw en heeft in samenwerking met partijen een leidraad 2.0 ‘paspoorten voor de bouw’ opgesteld. Nog dit jaar wordt er een besluit genomen over een verplicht materialenpaspoort. Madaster ontwikkelde al een materialenpaspoort. Dit Kadaster voor vastgoedobjecten legt alle materialen en informatie vast in een databank. Voorbeelden zijn de kwaliteit en herkomst van materialen, de locatie, de mogelijkheid producten te verplaatsen en de toepassingen voor hergebruik. De Madaster Circularity Indicator (CI) koppelt circulaire en financiële informatiestromen aan elkaar en is daarmee een graadmeter voor circulariteit.
Voorzitter Nelissen verwacht veel van de verplichting dat overheden vanaf 2023 circulair moeten uitvragen. ‘Dat gaat de bouwwereld veranderen. Elke inschrijver zal dan moeten nadenken hoe een bouwproject zo circulair mogelijk aangepakt kan worden. Het kaf zal zodoende van het koren worden gescheiden.’
Meer weten over Madaster? Lees dan deze post.
Meer weten?
Wilt u meer weten over circulair bouwen? Kijk dan op deze website over de circulaire bouweconomie.
Wilt u meer weten over circulaire milieustraten? Bekijk dan de video hieronder over de bouw van de circulaire milieustraat in Papendrecht of kijk op de website van Modulo Milieustraten. U kunt ook contact met ons opnemen, tel: (035) 5885454
Of volg het blog Care4Circulair op LinkedIn, Twitter, Facebook of Instagram en blijf op de hoogte van alle ontwikkelingen.
