Een sorteerstraat, demontagehal, inzamelpunt voor kringloopgoederen of een educatiecentrum. Net als het gescheiden inzamelen van afvalstromen, zijn dit voorbeelden van functies van een circulair centrum. In lijn met het overheidsbeleid dat koerst op een Nederland Circulair in 2050 oriënteren veel gemeenten zich op de mogelijkheden van een circulair centrum. Een nieuwe locatie is daar niet altijd voor nodig, weten architect Ruben Merkx, en adviseur circulaire economie Michiel van Wickeren van Modulo Milieustraten. ‘Ook een bestaande milieustraat of afvalbrengstation kan worden getransformeerd tot een circulair centrum. Door het flexibele ontwerpproces kan dat bovendien stapsgewijs worden gerealiseerd.’

>> Afbeelding: Het bouwstenenmodel dat Modulo Milieustraten ontwikkelde op basis van de Ladder van Lansink en het 10R-model. De circulaire ambities die een gemeente voor een milieustraat heeft worden aan de hand van dit model geïnventariseerd.

Verschillende startposities ontwikkeling circulair centrum 

Duurzame doelen halen en bijdragen aan de transitie naar een circulaire economie. Het zijn twee van de redenen waarom gemeenten zich oriënteren op een circulair centrum. ‘Het besef neemt toe dat de bronnen aan primaire grondstoffen niet onuitputtelijk zijn en dat het sluiten van ketens belangrijk is. Een circulair centrum kan daar een rol in spelen’, weten Ruben en Michiel. ‘Gemeenten slaan daarmee meerdere vliegen in één klap. Van het gescheiden inzamelen van fracties, het bevorderen van hergebruik om daarmee de VANG-doelen te halen, tot vermindering van het gebruik van primaire grondstoffen en kostenbeheersing.’ Het is volgens hen dan ook een van de redenen waarom veel gemeenten een circulair centrum als stip op de horizon zetten. ‘De praktijk wijst vaak uit dat om uiteenlopende redenen die ambitie niet in één keer kan worden gerealiseerd. Een circulair centrum stapsgewijs realiseren kan dan een oplossing zijn. 

Wilt u weten hoe een milieustraat bijdraagt bij aan transitie naar een circulaire economie? Lees dan deze post op het blog Care4Circulair.

Haalbare ambities bepalen

De uitgangspunten voor een circulair centrum verschillen per gemeente, de lokale situatie en het gevoerde beleid, zeggen Ruben en Michiel. ‘Reden om een circulair centrum te overwegen kan zijn dat een bestaande milieustraat of afvalbrengstation moet worden gemoderniseerd. Ook fusies kunnen een aanleiding zijn, zoals tussen meerdere kleine milieustraten en/of afvalbrengstations of het samengaan van een gemeentewerf en milieustraat op één locatie. Om de verschillende onderdelen van een circulair centrum goed in beeld te krijgen, inventariseren we samen met de opdrachtgever de duurzame doelen en circulaire ambities. Dit doen we aan de hand van het door ons ontwikkelde bouwstenenmodel. Op basis van de ambities en het programma van eisen maken we een kosten-/batenanalyse. Hoe groot is de investering en wat leveren de gescheiden en gedemonteerde grondstoffen meer op dan de verwerking als restafval? Dit bepaalt bijvoorbeeld in belangrijke mate welke onderdelen van een circulair centrum nu haalbaar zijn en welke er in een later stadium bij kunnen komen. Dit kan voor elke gemeente verschillen. Ook brengen we in kaart hoe een circulair centrum bijdraagt aan het groene beleid en aan de sociale werkgelegenheid van een gemeente.’

Circulair centrum in stappen realiseren

Een bestaande milieustraat moet aan meerdere voorwaarden voldoen om de transitie te kunnen maken naar een circulair centrum, zeggen Ruben en Michiel. ‘Zo moet er voldoende ruimte zijn voor alle gewenste functies. Dus niet alleen voor alle containers om de afvalstromen gescheiden in te zamelen, maar ook voor het inrichten van een sorteerstraat, demontagehal, een inzamelpunt voor herbruikbare spullen of een educatiecentrum. Ook moeten de plannen van de gemeente passen binnen de lokale wet- en regelgeving. Staat een bestemmingplan bijvoorbeeld een inzamelpunt voor de kringloop, demontagehal of sorteerstraat toe? Die mogelijkheid is er niet altijd. Al wijst de praktijk wel uit dat wijziging van een bestemmingplan mogelijk is als dat van het begin af aan in de besluitvorming wordt meegenomen.’ 

Processchema waarborgt uitvoerbaarheid

Behalve die voorwaarden noemen Ruben en Michiel ook het creëren van draagvlak als ander belangrijk aandachtspunt. ‘Dat is essentieel en voorkomt dat in een later stadium de besluitvorming en realisatie uit de pas gaan lopen. Als er te grote stappen worden gezet, kan er tijdens de besluitvorming weerstand ontstaan, is onze ervaring. Daarvan hebben we geleerd om de ontwikkeling dan wel de uitwerking van de circulaire ambities in een circulair centrum op te knippen in kleinere stappen met daartussen ‘go no-go momenten’. Op basis van dit inzicht hebben we een te volgen processchema ontwikkeld (zie afbeelding boven, red.). De voorbereiding en uitvoering zijn zo ingedeeld dat er in elke stap kan worden bijgestuurd. Dit zorgt niet alleen voor een goede doorloop van het proces, maar voorkomt ook dat er onnodige onderzoekskosten worden gemaakt. Door dit heldere stappenplan kan het beoogde circulaire centrum nog meer worden afgestemd op de beoogde duurzame doelen en circulaire ambities. En niet onbelangrijk: een stappenplan op basis van een goed doordacht processchema waarborgt bovendien de uitvoerbaarheid.’

Meer weten?

Lees dan ook: 
Terugwinnen grondstoffen: afval verminderen en aarde ‘sparen’
Ketens sluiten met circulaire producten
Milieustraat draagt bij aan transitie naar circulaire economie

Wilt u meer weten over advies en realisatie van circulaire milieustraten? Kijk dan op de website van Modulo Milieustraten. U kunt ook contact opnemen, telefoon: (035) 5885454.

Of volg het blog Care4Circulair op LinkedIn, Twitter, Facebook of Instagram en blijf op de hoogte van alle ontwikkelingen.