Kollumerland past principes van circulair ambachtscentrum al toe

Een circulair ambachtscentrum? Daar zijn we al mee bezig en het werkt ook in de praktijk. Meine Hoitsma sprak de woorden uit alsof er niets nieuws onder de zon was. Het was tijdens een bijeenkomst van de NVRD dat ik met hem in gesprek raakte over Kollumerland, onderdeel van Noardeast-Fryslân. De gemeente wil voorloper zijn op het gebied van duurzaamheid en heeft dat daarom als randvoorwaarde meegenomen in alle beleidsthema’s. Kollumerland heeft dat onder meer uitgewerkt met het grondstoffendepot en de demontagestraat. Mede door het gesprek met Meine besloot ik om niet lang daarna af te reizen naar het Noorden om zelf te gaan kijken hoe ze dat hebben aangepakt.

Michiel van Wickeren is adviseur circulaire economie bij Modulo Milieustraten waar hij onder meer adviseert over circulaire ambachtscentra. Na zijn studie beleid en organisatiewetenschappen werkte hij onder meer voor IPR Normag en was hij als ondernemer vier jaar de drijvende kracht achter de Spullenier. ‘Ik heb met m’n voeten in de klei gestaan en weet daardoor uit de praktijk hoe lastig het is om van afvalstoffen grondstoffen te maken.’ Door die combinatie van theorie en praktijk weet Michiel concepten als de circulaire ambachtscentra te vertalen in pragmatische oplossingen. In een serie blogposts belicht hij voorbeelden van inspirerende projecten. Als eerste het grondstoffendepot en de demontagehal in Kollumerland, onderdeel van de gemeente Noardeast-Fryslan.

Grondstoffendepot: WasteCoins

Voorkomen dat nog bruikbare grondstoffen bij het restafval terecht komen. Dit is een van de doelen van Kollumerland dat tegelijkertijd de kosten voor verwerking wil verlagen. Vanuit de ‘wortel- en stokmethode’ zijn ze een pilot gestart met het belonen van inwoners die grondstoffen inleveren. Dat levert ze Waste Coins op die worden gefinancierd uit een grondstoffentoeslag die alle inwoners boven op hun afvalstoffenheffing betalen. Daarmee omzeilt Kollumerland de regelgeving dat beloningssystemen niet uit de afvalstoffenheffing mogen worden gefinanceerd. In twee jaar tijd leverden inwoners 122 ton aan grondstoffen bij het grondstoffendepot in. Metalen, textiel en kleine elektrische apparaten werden het meest aangeboden. Uit een tussentijdse conclusie blijkt dat inwoners door de financiële prikkel aan de slag gaan met afval scheiden. Daardoor leveren ze ook andere fracties in, zoals herbruikbare goederen waarmee het project in de praktijk heeft bewezen te werken. Voorwaarde voor succes is wel dat de financiële prikkel zo groot moet zijn dat inwoners daadwerkelijk de moeite doen om meer en beter afval te scheiden.

Demontagestraat

Het grondstoffendepot werkt samen met de demontagestraat die op dezelfde locatie is gevestigd. Het grondstoffendepot zamelt afvalfracties als grondstoffen in. Als daar bruikbare spullen bij zijn, gaan die naar de kringloop. Al het andere gaat linea recta naar de demontagehal. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt die in dienst zijn bij Werkpro, demonteren alle niet-bruikbare spullen tot monostromen. Het gaat dan onder meer om kasten die uit elkaar worden gehaald voor het hout en banken die worden ontdaan van het leer of stof, de vulling en de springveren. De monostromen gaan apart in bakken voor onder andere hout, metaal, kunststof en textiel. De uitdaging is om hier lokale afzet voor te vinden. De meubelmaker die zijn werkplaats om de hoek van de demontagehal heeft, neemt bijvoorbeeld de oude schuimvulling af. Hij kan echter een beperkte hoeveelheid verwerken. Daarom kijkt het demontagebedrijf verder, naar afnemers die wel grote volumes afnemen. Alleen dan kan het demonteren kostendekkend zijn en wordt het voor een gemeente interessant. Zeker omdat de prijsverhouding tussen virgin grondstoffen en secundaire grondstoffen vaak niet in het voordeel zijn van de laatste. De demontagehal vindt desalniettemin wel afzetkanalen. Het vergt alleen een inspanning en is niet vanzelfsprekend.

Conclusie

Het beloningssysteem met de WasteCoins en de demontagehal hebben bewezen dat door gedrevenheid van het ambtelijke apparaat en de sociale werkvoorziening er mooie projecten kunnen ontstaan. Samenwerken is daarvoor wel een voorwaarde. Dat is dan ook mijn tip aan andere gemeenten: bundel de krachten, sta open voor ideeën, probeer ze uit en ga pionieren. Daardoor ontstaan er initiatieven die in combinatie met een milieustraat tot een circulair ambachtscentrum kunnen leiden. Houd ook gegevens bij, is een andere tip. Op basis daarvan heeft Kollumerland bijvoorbeeld goed in beeld welke grondstoffen inwoners hebben ingeleverd en hoeveel. Hetzelfde geldt voor de demontagehal waardoor exact bekend is welke monostromen zijn afgevoerd en wie de afnemers zijn. En daar gaat het om: meten is immers weten. Volgende keer deel twee naar aanleiding van mijn bezoek aan Kollumerland: dan gaat mijn post over de terugkeer van de aloude houthakker en schillenboer.