Op 1 juli is de leidraad ‘Circulair ontwerpen’ van Platform CB ’23 officieel overhandigd aan het transitieteam Circulaire Bouweconomie. De leidraad bevat werkafspraken voor circulair bouwen. Het gaat over de juiste keuzes maken in het ontwerpproces, hét moment waarop circulaire ambities van onder andere gemeenten vorm krijgen. De leidraad is met hulp van vele partijen tot stand gekomen. Zij hebben samen zes circulaire ontwerpstrategieën bepaald. De ontwerpstrategieën zijn ook een hulpmiddel voor gemeenten. Dat is nodig omdat de overheid vanaf 2023 100 procent circulair wil gaan uitvragen. In deze post worden verschillende typen milieustraten getoetst aan de circulaire ontwerpstrategieën uit de leidraad ‘Circulair ontwerpen’.
Platform CB’23: zes circulaire ontwerpstrategieën bij circulair bouwen
Circulair bouwen is volgens het Platform CB’23: ‘het ontwikkelen, gebruiken en hergebruiken van gebouwen, gebieden en infrastructuur, zonder natuurlijke hulpbronnen onnodig uit te putten, de leefomgeving te vervuilen en ecosystemen aan te tasten. Bouwen op een wijze die economisch verantwoord is en bijdraagt aan het welzijn van mens en dier. Hier en daar, nu en later.’
Gemeenten kunnen de leidraad ‘Circulair ontwerpen’ gebruiken bij bouwprojecten en op basis hiervan duidelijke keuzes maken om hun circulaire doelen te bereiken. CB ’23 heeft zes circulaire ontwerpstrategieën uitgewerkt voor het ontwerpproces van een bouwwerk:
- Preventie: voorkomen van het gebruik van materialen
- Reductie van levenscyclusimpact: wat is de milieuprestatie in de gebruiksfase en bij einde levensduur?
- Toekomstbestendigheid: milieustraat kunnen aanpassen aan toekomstige wensen en eisen
- Hergebruik objecten: opnieuw gebruiken van onderdelen en/of elementen
- Gebruik van secundaire grondstoffen
- Hernieuwbare grondstoffen: het opnieuw toepassen van al gebruikte grondstoffen
Toetsing circulaire ontwerpstrategieën aan typen milieustraten
In Nederland worden drie typen milieustraten gebouwd: de milieustraat waarbij de containers ‘verdiept’ staan (in een kuil), de milieustraat op maaiveldniveau en de milieustraat met een verhoogd bordes. De laatste variant kent twee uitvoeringen: een bordes gemaakt met keerwanden en een bordes opgebouwd uit holle U-elementen. Hierna worden de verschillende typen milieustraten getoetst aan de circulaire ontwerpstrategieën uit de leidraad ‘Circulair ontwerpen’.
Type 1: milieustraat met verdiept bordes
Bij een verdiepte milieustraat wordt eerst een kuil gegraven om niveauverschil te creëren voor de containers. Dit maakt het voor bezoekers makkelijker om afval in de container te gooien. Dit type milieustraat voldoet voor het merendeel niet aan de zes circulaire ontwerpstrategieën. Zo is er tijdens het gebruik regelmatig onderhoud nodig en ontstaan er vaak problemen met het grondwater. Het bordes van een verdiepte milieustraat is ook niet zomaar uit te breiden of aan te passen en kan daarom niet als toekomstbestendig worden beoordeeld. Bovendien is hergebruik een uitdaging omdat de keerwanden aard- en nagelvast zijn gebouwd. Aan het einde van de levenscyclus moet de milieustraat worden gesloopt waardoor er grondstoffen verloren gaan en er daarna een diepe put over blijft. Mede door deze punten voldoet dit type milieustraat maar heel beperkt aan de circulaire ontwerpprincipes.
Type 2: milieustraat zonder bordes, op maaiveldniveau
Bij een milieustraat zonder bordes staan de containers op het maaiveld en moeten bezoekers een trap opklimmen om hun afval weg te gooien. Dit type voldoet op meerdere punten aan de circulaire ontwerpstrategieën. Er hoeft geen kuil te worden gegraven; het neerzetten van containers volstaat. Ook is er gedurende de levenscyclus weinig onderhoud waardoor de kosten relatief laag zijn. Bovendien voorkomt dit type milieustraat het gebruik van grondstoffen. Wat betreft de circulaire ontwerpprincipes scoort deze milieustraat op onderdelen goed. Dit type is echter niet toekomstbestendig: in een vergrijzende samenleving is het trappen klimmen om afval te storten minder veilig en niet gebruiksvriendelijk.
Type 3: milieustraat met verhoogd bordes van keerwanden
Door het verhoogde bordes ontstaat er, net als bij een verdiepte milieustraat, een niveauverschil. Bezoekers kunnen zo makkelijker hun afval- en grondstoffen in de containers werpen. Het bordes is opgebouwd uit keerwanden waartussen grond wordt gestort die daarna worden afgewerkt met een laag asfalt of klinkers. Een keerwandenbordes is daardoor altijd ‘aard- en nagelvast’ gebouwd. Omdat het aanpassen ervan wat voeten in de aarde heeft, is dit type bordes lastig te ontwerpen op toekomstbestendigheid. Op basis van de zes circulaire ontwerpprincipes wordt dit type milieustraat daarom als beperkt circulair beoordeeld. Zelfs als de keerwanden zijn gemaakt van secundaire grondstoffen, zoals ecogranulaat. Dit wordt bevestigd door het Madaster Materialenpaspoort: een keerwandenbordes krijgt een circulariteitsscore van ‘maar’ 15 procent.
Type 4: modulair gebouwde milieustraat met verhoogd bordes van U-elementen
Deze milieustraat scoort het best op de zes circulaire ontwerpstrategieën uit de leidraad ‘Circulair ontwerpen’. De betonnen U-elementen worden voor het merendeel geproduceerd met secundaire grondstoffen. Zo bestaan de U-elementen voor 100 procent uit hergebruikt zand en grind. Alleen het water en cement zijn nog ‘primair’. Het bordes is ontworpen op een zo lang mogelijke levenscyclus; de betonnen elementen hebben een levensduur van meer dan 50 jaar. De modulaire en gestandaardiseerde U-elementen bieden de mogelijkheid om de milieustraat aan te passen aan toekomstige ontwikkelingen. Ook kunnen de betonnen elementen makkelijk worden ‘opgepakt’ om op een andere locatie opnieuw te gebruiken voor de bouw van een milieustraat of voor een andere toepassing.
Dit type milieustraat kan worden beoordeeld als goed circulair ontworpen omdat door de holle U-elementen onder het bordes extra ruimte ontstaat. Hierdoor is dubbel grondgebruik mogelijk en zijn er minder bijgebouwen nodig. Door de compacte bouw volstaat een kleiner areaal aan bouwgrond en wordt het opofferen van ‘groen’ voorkomen. Dat dit ontwerp goed circulair is ontworpen, wordt bevestigd door een score van 90 procent op de Circulariteitsindex van Madaster.
Vanaf 2023 worden gemeenten verplicht om projecten 100 procent circulair uit te vragen. Gemeenten kunnen de leidraad ‘Circulair ontwerpen’ van Platform CB ’23 gebruiken bij het maken van circulaire keuzes bij nieuwe bouwprojecten van een milieustraat of circulair ambachtscentrum.
Over Modulo Milieustraten
Modulo Milieustraten is hét kenniscentrum en de specialist in het circulair ontwerpen en circulair bouwen van milieustraten, grondstoffen- en circulaire ambachtscentra en depots voor klein chemisch afval. De bordessen bestaan uit gestandaardiseerde, modulaire betonelementen gemaakt van ecogranulaat van gesloopte asfaltwegen. Daardoor kunnen ze makkelijk worden aangepast, verplaatst en opnieuw gebruikt. Per 2021 geeft Modulo een inruilgarantie op nieuw gebouwde milieustraten. Modulo biedt een totaalconcept. Wij adviseren gemeenten en afvalinzamelaars/reinigingsdiensten ook bij de ontwikkeling van hun nieuwe milieustraat en circulair ambachtscentrum. Hiervoor voeren wij haalbaarheidsonderzoeken uit en maken we ontwerpvarianten.
Meer weten?
Kijk dan het webinar terug van Madaster en Modulo Milieustraten: ‘Wat is een circulaire milieustraat?’ Of lees het interview met architect Ruben Merkx: ‘circulaire milieustraten ontwerpen, meer dan een groen sausje’.
Wilt u meer weten over het circulair ontwerpen en circulair bouwen van milieustraten en circulaire ambachtscentra? Neem dan vrijblijvend contact op met Modulo Milieustraten, telefoon: (035) 5885454. Of volg het blog Care4Circulair op LinkedIn of Twitter en blijf op de hoogte van alle ontwikkelingen.
